خلاصه کتاب موانع توسعه سیاسی در ایران، نوشته حسین بشیری
⭕️به طور خلاصه جوهر تاریخ سیاسی معاصر ایران کوشش برای ایجاد و ساخت دولت مدرن مطلقه در درون یک جامعه مدنی ضعیف است نقطه عطف یکی از استدلال های ما این است که صرف نظر از موانع موجود در ساختار سیاسی و اجتماعی و اقتصادی ایران پیش از قرن بیستم که همچنان مانع پیدایش ساخت دولت مدرن و توسعه یافته شدند، تحولات قرن بیستم نیز موانع تازه‌ای در این زمینه ایجاد کرده‌اند.
⭕️به طور کلی ساخت قدرت سیاسی در ایران قرن بیستم علی رغم ظواهر به سوی ساخت مطلقه پیش رفته است. بی شک انقلاب مشروطه از یک جهت مرز ایران قدیم و جدید به شمار می‌رود. هدف این انقلاب آشکارا افزایش اقتدار حکومت مرکزی به ایجاد نظام سیاسی یکدست و یکپارچه به عنوان جانشین نظام سیاسی از هم گسیخته و ضعیف دولت قاجار از طریق ایجاد تحولات اقتصادی و اجتماعی و تشویق مشارکت مردم در زندگی سیاسی بود.
⭕️ موضوع بحث گفتار حاضر مروری بر روند تاریخی تمرکز و افزایش قدرت در ساخت دولت مدرن در ایران قرن بیستم است. به عبارت دیگر گرچه هدف اصلی انقلاب مشروطه دست کم از لحاظ نظری تحدید قدرت خودکامه بود اما در عمل کوششی در جهت افزایش کمیت و تمرکز "منابع قدرت سیاسی" مطلوب بود. هرچند این افزایش کمیت و تمرکز، در عین تداوم "نحوه اعمال قدرت خودکامه" کم و بیش به شیوه گذشته صورت گرفت.
⭕️مباحث گفتار حاضر را به بخش های زیر تقسیم می کنیم:
1) شیوه اعمال قدرت سیاسی و میزان تمرکز آن در نظام سیاسی قدیم در ایران
2) اهداف جنبش و دولت مشروطه در زمینه کمیت و شیوه اعمال قدرت سیاسی
3) ساخت قدرت جدید
4) پیدایش دولت مطلقه و ابزارهای اصلی آن یعنی ارتش و بروکراسی جدید
5) تمرکز منابع خشونت‌آمیز و غیر خشونت آمیز قدرت در ساخت دولت مطلقه
6) اهمیت سیاسی نفت
7) اصلاحات اقتصادی به عنوان وسیله افزایش تمرکز منابع قدرت
8) تاثیر تمرکز قدرت بر توسعه تشکیلات سیاسی
9) ساخت سیاسی رسمی و محدودیت‌های نهادسازی سیاسی
10) بی ثباتی سیاسی به عنوان نتیجه ذاتی تمرکز منابع قدرت سیاسی رشته مشترک مباحث فوق در ایران قرن بیستم است.
⭕️آنچه پیشتر گفته ایم منظور از تمرکز و انباشت قدرت افزایش کنترل متمرکز بر منابع مختلف قدرت یعنی ابزارهای اجبار و سرکوب منابع اقتصادی و اجتماعی اطلاعات و ارتباطات و سازمانهای توزیع منابع مختلف است. از نظام مشروطه به بعد نظام سیاسی ایران در فرایند تمرکز منابع قدرت قرار گرفته و علیرغم جنبشهای به سوی پارلمانتاریسم و توزیع قدرت البته به سمت پیدایش ساخت قدرت مطلق پیشرفته است. طبعاً نمی توان انتظار داشت که رقابت و مشارکت سیاسی از درون چنین ساختی حاصل شود.
